วิธีดูข้างขึ้นข้างแรมดวงจันทร์

การดูข้างขึ้นข้างแรมจากดวงจันทร์นั้นเป็นเรื่องที่น่าสนใจและสามารถสังเกตได้ด้วยตาเปล่า โดยอาศัยหลักการง่ายๆ ดังนี้:

หลักการพื้นฐาน:

• ข้างขึ้น (Waxing Moon): เป็นช่วงที่ดวงจันทร์เริ่มสว่างขึ้นเรื่อยๆ ตั้งแต่จันทร์ดับ (New Moon หรือ แรม 15 ค่ำ/วันจันทร์ดับ) ไปจนถึงวันพระจันทร์เต็มดวง (Full Moon หรือ ขึ้น 15 ค่ำ/วันเพ็ญ)
• ข้างแรม (Waning Moon): เป็นช่วงที่ดวงจันทร์เริ่มมืดลงเรื่อยๆ ตั้งแต่จันทร์เต็มดวง (Full Moon) ไปจนถึงจันทร์ดับ (New Moon)

วิธีสังเกต:

1. สังเกตรูปร่างของดวงจันทร์:
   • จันทร์เสี้ยว (Crescent): ถ้าเห็นดวงจันทร์เป็นเสี้ยวบางๆ
     • ข้างขึ้น: ส่วนที่สว่างจะอยู่ทาง ขวามือ และเสี้ยวจะค่อยๆ หนาขึ้นทุกคืน
     • ข้างแรม: ส่วนที่สว่างจะอยู่ทาง ซ้ายมือ และเสี้ยวจะค่อยๆ บางลงทุกคืน
   • จันทร์ครึ่งดวง (Quarter Moon):
     • ขึ้น 8 ค่ำ (First Quarter): จะเห็นดวงจันทร์ครึ่งดวง โดยส่วนที่สว่างอยู่ทาง ขวามือ
     • แรม 8 ค่ำ (Last Quarter): จะเห็นดวงจันทร์ครึ่งดวง โดยส่วนที่สว่างอยู่ทาง ซ้ายมือ
   • จันทร์นูน (Gibbous): เป็นช่วงที่ดวงจันทร์สว่างเกือบเต็มดวง
     • ข้างขึ้น: ส่วนที่สว่างจะอยู่ทาง ขวามือ และจะกว้างขึ้นเรื่อยๆ จนเต็มดวง
     • ข้างแรม: ส่วนที่สว่างจะอยู่ทาง ซ้ายมือ และจะแคบลงเรื่อยๆ
   • จันทร์เต็มดวง (Full Moon / ขึ้น 15 ค่ำ): ดวงจันทร์จะกลมเต็มดวง สว่างจ้าที่สุด
   • จันทร์ดับ (New Moon / แรม 15 ค่ำ): จะมองไม่เห็นดวงจันทร์เลย เนื่องจากดวงจันทร์อยู่ระหว่างโลกกับดวงอาทิตย์ และหันด้านมืดเข้าหาโลก
2. สังเกตเวลาและตำแหน่งการปรากฏของดวงจันทร์:
   • ข้างขึ้น:
     • ในช่วงข้างขึ้นอ่อนๆ (ขึ้น 1 ค่ำ – ขึ้น 7 ค่ำ) ดวงจันทร์จะเริ่มขึ้นในตอน เย็น หลังดวงอาทิตย์ตกไม่นาน และจะเห็นอยู่ทาง ทิศตะวันตก ก่อนที่จะตกลับขอบฟ้า
     • เมื่อเข้าสู่ช่วงข้างขึ้นแก่ขึ้น (ขึ้น 8 ค่ำ – ขึ้น 14 ค่ำ) ดวงจันทร์จะขึ้นช้าลงเรื่อยๆ และจะเห็นอยู่ค่อนไปทาง ทิศตะวันออก และตกลับขอบฟ้าหลังเที่ยงคืน
     • ขึ้น 15 ค่ำ (วันเพ็ญ): ดวงจันทร์จะขึ้นทางทิศตะวันออกเมื่อพระอาทิตย์ตกทางทิศตะวันตก และจะสว่างเต็มดวงตลอดทั้งคืน
   • ข้างแรม:
     • ในช่วงข้างแรมอ่อนๆ (แรม 1 ค่ำ – แรม 7 ค่ำ) ดวงจันทร์จะยังคงเห็นอยู่ค่อนไปทาง ทิศตะวันออก ตั้งแต่ช่วงหัวค่ำ แต่จะเริ่มตกลับขอบฟ้าเร็วขึ้น
     • แรม 8 ค่ำ (จันทร์ครึ่งดวงหลัง): ดวงจันทร์จะเริ่มขึ้นประมาณเที่ยงคืนทางทิศตะวันออก และจะตกลับขอบฟ้าในตอนเที่ยงวันของอีกวัน
     • ในช่วงข้างแรมแก่ขึ้น (แรม 9 ค่ำ – แรม 14 ค่ำ) ดวงจันทร์จะขึ้นช้าลงเรื่อยๆ และจะเห็นในช่วง รุ่งเช้า ทาง ทิศตะวันออก และจะตกลับขอบฟ้าทางทิศตะวันตกก่อนเที่ยงวัน
     • แรม 15 ค่ำ (จันทร์ดับ): ดวงจันทร์จะขึ้นและตกพร้อมๆ กับดวงอาทิตย์ ทำให้มองไม่เห็น

สรุปแบบง่ายๆ สำหรับการจำ:

• ข้างขึ้น: ดวงจันทร์สว่างขึ้นเรื่อยๆ ส่วนสว่างอยู่ ขวา
• ข้างแรม: ดวงจันทร์มืดลงเรื่อยๆ ส่วนสว่างอยู่ ซ้าย

การสังเกตจากรูปร่างและการขึ้น-ตกของดวงจันทร์ควบคู่กันไปจะช่วยให้คุณสามารถระบุข้างขึ้นข้างแรมได้อย่างแม่นยำยิ่งขึ้น