ตำแหน่ง 12 ราศีบนท้องฟ้า

แนวคิดของ “ราศี” และ “กลุ่มดาวจักรราศี” เป็นเรื่องที่น่าสนใจและมีความเชื่อมโยงกันอย่างใกล้ชิด แต่ก็มีความแตกต่างที่สำคัญในเชิงดาราศาสตร์และโหราศาสตร์ครับ

---

ตำแหน่ง 12 ราศีบนท้องฟ้า

ในทางดาราศาสตร์และโหราศาสตร์ “12 ราศี” หมายถึง กลุ่มดาวจักรราศี (Zodiacal Constellations) ซึ่งเป็นกลุ่มดาวฤกษ์ที่ตั้งอยู่บน เส้นสุริยวิถี (Ecliptic) เส้นสุริยวิถีคือเส้นทางสมมติบนทรงกลมฟ้าที่ดวงอาทิตย์โคจรผ่านตลอดทั้งปี เมื่อมองจากโลกของเรา

ลองจินตนาการว่าโลกโคจรรอบดวงอาทิตย์ ในขณะที่เราอยู่บนโลกและมองออกไปบนท้องฟ้า เราจะเห็นดวงอาทิตย์ปรากฏเคลื่อนที่ผ่านกลุ่มดาวฤกษ์ต่างๆ ในแนววงกลม 360 องศา กลุ่มดาวฤกษ์ที่ดวงอาทิตย์เคลื่อนที่ผ่านนี่แหละคือ กลุ่มดาวจักรราศี

ลักษณะสำคัญของกลุ่มดาวจักรราศีบนท้องฟ้า:

1. เรียงรายตามเส้นสุริยวิถี: กลุ่มดาวทั้ง 12 (หรือ 13 ในทางดาราศาสตร์) จะเรียงตัวกันเป็นแนวยาวรอบท้องฟ้าตามเส้นทางที่ดวงอาทิตย์และดาวเคราะห์อื่นๆ ในระบบสุริยะของเราเคลื่อนที่ผ่าน
2. ดวงอาทิตย์จะปรากฏอยู่ในราศีนั้นๆ ในแต่ละเดือน:
   • ในแต่ละเดือน ดวงอาทิตย์จะปรากฏอยู่ “ด้านหน้า” ของกลุ่มดาวจักรราศีที่แตกต่างกัน นั่นหมายความว่าในเดือนนั้นๆ เราจะไม่สามารถมองเห็นกลุ่มดาวราศีประจำเดือนของเราได้ เพราะดวงอาทิตย์จะบดบังแสงของกลุ่มดาวนั้นๆ
   • เช่น ถ้าคุณเกิดเดือนเมษายน และราศีเมษคือราศีของคุณ หมายความว่าในเดือนเมษายน ดวงอาทิตย์กำลังโคจรอยู่ในแนวของกลุ่มดาวแกะ (Aries) นั่นเอง
3. การมองเห็นกลุ่มดาวจักรราศี:
   • เราจะสามารถมองเห็นกลุ่มดาวจักรราศีได้ชัดเจนที่สุดในช่วงเวลาที่ดวงอาทิตย์ “ไม่อยู่” ในราศีนั้นๆ กล่าวคือ เป็นช่วงกลางคืน และกลุ่มดาวนั้นอยู่ตรงข้ามกับตำแหน่งของดวงอาทิตย์บนท้องฟ้า
   • ตัวอย่างเช่น ถ้าคุณต้องการเห็นกลุ่มดาวแกะ (ราศีเมษ) ซึ่งดวงอาทิตย์จะผ่านในช่วงปลายมีนาคมถึงปลายเมษายน คุณจะเห็นกลุ่มดาวนี้ได้ชัดเจนที่สุดในช่วงกลางคืนของเดือนธันวาคม

ความแตกต่างระหว่าง “ราศี” และ “กลุ่มดาวจักรราศี”:

แม้จะใช้ชื่อเดียวกัน แต่ในทางดาราศาสตร์และโหราศาสตร์บางระบบ ก็มีความแตกต่างกันเล็กน้อย:

• กลุ่มดาวจักรราศี (Constellations): คือ กลุ่มดาวฤกษ์จริง บนท้องฟ้า ที่มีรูปร่างและขอบเขตที่กำหนดโดยสหพันธ์ดาราศาสตร์สากล (IAU) และมีจำนวน 13 กลุ่มดาวที่ดวงอาทิตย์เคลื่อนที่ผ่าน (กลุ่มดาวคนแบกงู หรือ Ophiuchus ก็เป็นหนึ่งในนั้น แต่ไม่ได้ถูกนับเป็นราศีในโหราศาสตร์ส่วนใหญ่) กลุ่มดาวเหล่านี้มีขนาดและพื้นที่ไม่เท่ากันบนท้องฟ้า
• ราศี (Astrological Signs): คือ การแบ่งวงกลมของเส้นสุริยวิถีออกเป็น 12 ส่วนเท่าๆ กัน (ส่วนละ 30 องศา) โดยเริ่มต้นจากจุดที่ดวงอาทิตย์ตัดกับเส้นศูนย์สูตรฟ้าในวันวสันตวิษุวัต (ประมาณ 21 มีนาคม) ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของราศีเมษ 0 องศา ในโหราศาสตร์ตะวันตก (Tropical Zodiac) การแบ่งนี้จะตายตัวไม่ขึ้นอยู่กับตำแหน่งจริงของกลุ่มดาวฤกษ์ที่เคลื่อนที่ไปตามกาลเวลา

อย่างไรก็ตาม ใน โหราศาสตร์ไทย และโหราศาสตร์อินเดีย (Vedic Astrology) มักจะยึดการนับราศีตาม ตำแหน่งของกลุ่มดาวฤกษ์จริงบนท้องฟ้า (Sidereal Zodiac) ทำให้ช่วงวันที่ของราศีในโหราศาสตร์ไทยจะคลาดเคลื่อนจากโหราศาสตร์สากลเล็กน้อย เนื่องจากปรากฏการณ์ที่เรียกว่า “การโคลงของแกนโลก” (Precession of the Equinoxes) ทำให้จุดวสันตวิษุวัตเคลื่อนที่ย้อนหลังไปเรื่อยๆ ส่งผลให้ราศีในโหราศาสตร์สากล (Tropical) คลาดเคลื่อนจากตำแหน่งของกลุ่มดาวฤกษ์จริงไปประมาณ 1 ราศีในปัจจุบัน

สรุปคือ ตำแหน่ง 12 ราศีบนท้องฟ้าคือตำแหน่งของกลุ่มดาวฤกษ์ที่ดวงอาทิตย์โคจรผ่าน ซึ่งเราสามารถมองเห็นได้ในช่วงเวลากลางคืนที่กลุ่มดาวนั้นอยู่ตรงข้ามกับดวงอาทิตย์นั่นเองครับ